"Paragraf 22" by Jospeh Heller

 

Jak wszyscy wiemy Polska wyjebawszy niemiłosiernie Brazylię została miszczem świata w siatkówce. Postanowiłem na tę okoliczność dać Narodowi powód do jeszcze większej dumy i radości, mianowicie nowy post!

(minuta dumy i radości...)

No, skoro już się wszyscy óradowali to przejdźmy może do meritum. Nie wiem czy pamiętacie zamierzchłe czasy poprzedniej recenzji w której to chwaliłem się, że opisywane w 'Wilku Stepowym' wydarzenia są podobne z moimi sercowymi doświadczeniami. Teraz będę się chwalił jeszcze bardziej, bo w 'Paragrafie 22' są opisane wydarzenia w których osobiście brałem udział!

Chodzi konkretnie o zajmujące sporą część książki alianckie naloty bombowe na Bolonię w roku Pańskim anno domini 1944 A.D. Ja też tam walczyłem, pod Bolonią, pamiętam to wyraźnie. Odłamek urwał mi wówczas nogę, na szczęście tylko od kolana wzwyż, więc nie przerwało to mojej wielkiej kariery biegacza.

Ach, wojna... Ileż to medali zdobi moją pierś, ileż karabinów leży jeszcze w piwnicy, ile złotych zębów zdobyłem na wrogich cywilach. A ileż wspomnień pozostało!

Nosiło się wtenczas głównie czarne koszulki firmy 'MVSN', mokre Włoszki leciały te ciuchy nawet bardziej niż dziś na dojcze&kabanę (czy to jeszcze świetny żart, czy już promowanie faszyzmu?).

Ogólnie dużo było zabawy, ale jak już dochodziło do nalotów to robiło się poważnie. Niebo zapełniało się samolotami, bomby wybuchały wszędzie z hukiem tak strasznym, jak gdyby to Bóg Ojciec, Syn Boży i Duch Święty najedli się grochówki i grzmieli niemiłosiernie. Ja natomiast, nieulękniony dowódca artylerii przeciwlotniczej, waliłem do tych jankesów ile tylko fabryka dała; słowo daję, strąciłem chyba więcej samolotów niż wystartowało z bazy.

Kto wie, może w jednym z ostrzeliwanych przeze mnie samolotów siedział Yossarian, bohater Paragrafu?

Nasza dzisiejsza książka nie jest jednak dziełem o przystojnym artylerzyście, ale o załogach bombowców, którzy walczyli z naziolami i wszelkim innym złem. Napisana została przez Józka Hellera, który innych wielkich dział na koncie nie miał, oj, dzieł. Miał za to niezłe poczucie humoru, jak na Amerykanina. Dzięki temu 'Paragraf' nie jest ciężką i przejmującą powieścią o okrucieństwach wojny, tylko świetną, hmm, komedią o bezsensie wojny. Aż trudno uwierzyć, ile można się pośmiać czytając o nalotach dywanowych.

Yossarian (on naprawdę tak się dziwnie nazywa) to bombardier 256ego szwadronu bombowców, tego od Bolonii właśnie. Przez całą książkę będzie on szukał sposobów, by jakoś przeżyć końcówkę wojny i uniknąć kolejnych misji bojowych; czy to przez symulowanie choroby umysłowej - z czym związany jest właśnie termin paragraf 22 - czy poprzez dezercję.

Nawet go polubiłem, muszę przyznać, głównie za jego wiek - 28 lat. Zrozumcie, gdyby miał on lat 27 to nie interesowałyby mnie przygody jakiegoś gówniarza, gdyby zaś miał lat 29, to po cóż by mi było czytać o nudnym staruchu? 28 wiosen to najlepszy wiek.

Haha, ale Was zrobiłem! Wcale nie za wiek lubię Yossariana, ale za to, że i on ma w zwyczaju ocierać się lubieżnie o wynajęte dziwki. Serio, znalazłem taki fragment w książce!

Poza ocieractwem ( inna nazwa to froteryzm, jak to ładnie brzmi!) i Yossarianem fabuła książki skupia się również na innych członkach tegoż szwadronu którzy z Yossarianem mają do czynienia. Jest ich, tych członków, całkiem sporo. (Hehe, dobra, bez sprośnych żartów).

Książka podzielona jest na rozdziały i każdy rozdział bierze swą nazwę od jednego z członków szwadronu i członek ten jest wiodącą postacią w tym rozdziale, choć oczywiście pojawia się i w innych. Chyba tylko Yossarian przewija się we wszystkich kawałkach o wszystkich członkach i dlatego można mówić o nim jako o głównym bohaterze utworu.

Poza przynależnością od tej samej jednostki łączy jeszcze naszych lotników to, że są pierdolnięci. Nie, nie szaleni, nie pokręceni ani nie obłąkani, tylko właśnie pierdolnięci. Każdy z lotników ma swego własnego pierdolca i co jeden, to gorszy. Na przykład taki Głodomór Joe (ulubiona postać nr2 w książce) który na widok gołej baby zaczyna się ślinić i krzyczeć, że jest wielkim fotografem z amerykańskiej gazety i, że będzie robił zdjęcia. Albo wódź White Halfoat, którego rodzina potrafi wykrywać ropę naftową, kórwa, on też jest dobry.

Inne postacie mają wbudowane takie wady, że nie są w stanie wzbudzić sympatii. Może jeszcze za wyjątkiem pilota McWatta, który jako jedyny w całym szwadronie był względnie normalny. Scena jego śmierci (ups, znowu spojler) nawet mnie poruszyła, ale tylko na chwilę. Inne sceny które w zamierzeniu autora miały być poruszające na mnie nie zrobiły wrażenia - to efekt klątwy 'Na Zachodzie Bez Zmian' (Klątwa 'Na Zachodzie' spada na każdego, kto tę książkę przeczytał. Objawia się ona tym, że na wszystkie okropności z innych książek wojennych reaguje się wzruszeniem ramionami i głośnym 'phi, nie takie rzeczy widziałem').

Humor 'p. 22' jak żywo przypomina skecze Monty Pythona - ktoś zaczyna mówić o jednym po czym robi serię zwrotów i nie kończy tematu ( jeżeli myślicie, że dowiecie się w końcu dlaczego pilot Orr wypychał policzki jabłkami, to się zawiedziecie). Owszem, są one zabawne, ale spora objętość książki powoduje, że z czasem te żarty zaczynają nieco nudzić. Nie jest to jedyny minus książki. Brak jej bowiem najważniejszego, czyli pierdolnięcia.

Pierdolnięcie, moi drodzy, to fachowy termin literacki, którego genezy nie będę Wam przybliżał, bo potem nie będziecie mogli spać po nocach. Niech Wam wystarczy wiedzieć, że obecność pierdolnięcia jest właśnie tym, co odróżnia książki świetne od tych w kurwę wybitnych. 'Paragraf' jest naprawdę świetny, ale do np. 'Wujaszka Wani' to mu daleko.

Z wrzutów to pozwolę sobie jeszcze dodać (no bo kto odważy się mi zabronić?), że Józek pisał całkiem zgrabnie, jednak jego styl jakoś nie powala. Dla mnie to akurat duży, duży minus. Lubię bowiem czytać książki nawet nie dla samej fabuły, ale dla stylu właśnie i języka. Moje ziomki z osiedlowej ławki twierdzą, że takie zwracanie uwagi na powierzchowność to odruch bardzo płytki, że to tak, jak gdyby sypiać z pustą dziewczyną tylko dlatego, że ma ona zgrabną dupę. No cóż, jestem jaki jestem i nie będę zmieniał moich słusznych poglądów pod presją otoczenia; zresztą, sami musicie przyznać, że fajniej jest posuwać w dupę niż w osobowość.

Heller?

Ja zapomniałem, to jego ta powieść 'Z ogniem i mieczem'. Mnie Mery czytała ładniejsze kawałki z niego!

- Jak mam lecieć, do cholery? - odezwał się w słuchawkach wściekły, zmieniony głos

McWatta. - Jak mam lecieć?

- Skręć w lewo! W lewo, ty parszywy skurwysynu! W lewo, mocniej w lewo!

Yossarian chciał się jeszcze napić i obiecał wyjść spokojnie, pod warunkiem, że Nately przyniesie mu jeszcze jedną whisky. Potem posyłał go jeszcze dwa razy. Kiedy wreszcie Nately wyciągnął go do drzwi, z dworu wszedł kapitan Black, tupiąc mocno mokrymi butami po drewnianej podłodze i ociekając wodą jak spadzisty dach.
– O rany, ale dostaniecie teraz, skurwiele, za swoje! – obwieścił radośnie, rozchlapując kałużę, jaka utworzyła się wokół jego stóp. – Przed chwilą telefonował do mnie pułkownik Korn. Wiecie, co przygotowali na was w Bolonii? Cha! Cha! Mają tam nową armatę klejową Lepaga, która skleja w powietrzu cały szyk samolotów w jedną masę.

Samolot poszedł na dno w jakieś trzy sekundy po tym, jak go opuściliśmy, i kiedy tylko

zostaliśmy sami, zaczęliśmy rozkręcać nasze kamizelki, żeby zobaczyć, co się z nimi stało, i

znaleźliśmy te cholerne karteczki od Mila, stwierdzające, że co jest dobre dla niego, jest dobre

dla nas wszystkich. Co za skurwiel! Jezu, ale go klęliśmy

- Słuchaj, chłopcze - zwrócił się któregoś wieczoru do Huple'a. - Jeżeli chcesz

mieszkać w tym namiocie, musisz robić to co ja. Musisz na noc zawijać zegarek w wełniane

skarpety i chować na dno szafki w drugim końcu namiotu.

Huple wysunął wojowniczo szczękę, aby zademonstrować Joemu Głodomorowi, że

nikt mu nie będzie rozkazywał, po czym zrobił wszystko tak, jak mu kazano.